مشاوره حقوقی اوقاف، پیرامون عقد وقت و نحوه معامله اموال اواقافی و موضوعات مرتبط با آن می‌پردازد. در واقع اگر هر موضوعی که مرتبط با عقد وقف باشد، در مورد آن سوال و یا ابهام حقوقی دارید، راهکار مناسب در این زمینه استفاده از مشاوره حقوقی است.
در حال حاضر بسیاری از اموال غیر منقول در کشور هستند که به صورت وقفی بوده و در این صورت لازم است که پیش از انجام معاملات وقفی، با مقررات آن آشنا باشید.
به طور کلی فروش مال وقفی منوط به وجود شرایطی است و فی البداعه امکان این که بتوان در هر شرایطی برای فروش مال غیر منقول اقدام نمود، وجود ندارد.
وقف نمودن مالی، در وهله اول بسته به نظر مالک دارد. وقف کردن مالی جهت استفاده عموم مردم و با هدف کار خیر، جدای از بحث قانونی آن، امری پسندیده در مسائل شرعی محسوب می‌شود. بسیاری از افراد به دلایلی، ترجیح می‌دهند که مال خود را وقف کنند تا مردم امکان استفاده از مال وقف شده را داشته باشند.
در عقد وقف، عین مال نگه داشته شده و منافع مال برای استفاده عامه قرار داده می‌شود. سازمان امور اوقاف، متولی و مرجع رسیدگی به امور وقفی و اموالی که وقف شده‌اند، می‌باشد.
موضوع وقف، مورد توجه قانونگذار قرار داشته و نکات حقوقی مربوط به آن در قانون مدنی عنوان شده است.
با توجه به این که در عقد وقف، عین مال حبس می‌شود، امکان تغییر دادن عین مال وجود نداشته و صرفا می‌توان منافع آن را برای امور عام المنفعه مورد استفاده قرار داد. وقف می‌تواند برای عموم مردم و یا این که بنا بر دستور واقف، برای اشخاص خاصی باشد.
وقف عام و وقف خاص، به عنوان شناخته شده‌ترین انواع وقف به شمار می‌رود. امکان وقف هم برای اموال منقول و هم غیر منقول وجود دارد که البته عین موقوفه باید قابلیت انتفاع را داشته باشد تا بتوان آن را نیز وقف نمود. واقف می‌تواند وقف مال را برای تمام افراد و یا به صورت اختصاصی جهت استفاده اشخاص تعیین شده، انجام دهد.
ذکر است که وقف نوعی عقد محسوب شده و بنابراین باید مقررات مربوط به عقود و قراردادها نیز برای آن رعایت شود. زمانی عقد وقف صحیح است که ارکان و شرایط آن به درستی رعایت شود و مطابق با مقررات قانونی باشد.
بهره‌مندی از مقررات مربوط به عقد وقت نیازمند ارائه مشاوره حقوقی است که در ادامه به مشاوره حقوقی اوقاف می‌پردازیم.
وقف چیست؟
شاید تا به حال با این موضوع مواجه شده باشید که فردی مال خود را وقف نموده و یا استفاده از مال وقفی برای عموم مردم امکان پذیر باشد. وقف در لغت به معنای بخشیدن است و فردی که مال خود را وقف می‌کند، گویی مالش را بخشیده است.
مفهوم حقوقی وقف نیز دور از مفهوم لغوی آن نیست و به طور کلی فردی که اموالش را وقف می‌نماید، هدف او از انجام این کار، این است که استفاده از منافع مال از سوی افراد دیگر انجام شود.
افرادی که اموالشان را وقف می‌کنند و به عنوان واقف شناخته می‌شوند، هدف آن‌ها از انجام این کار، انجام امور عام المنفه است. در واقع در امور وقف، واقف هدف او تنها این است که یک سری از افراد بتوانند منافع مال را استفاده کنند. هیچگونه منافع مادی در اموال اوقافی برای واقف ندارد و تنها منافع معنوی برای چنین اشخاصی قابل تصور است.
فردی که قصد دارد تا بخشی از اموال خود را جدا نموده و به نحوی نیز مورد استفاده اشخاص دیگر قرار دهد، اقدام به انعقاد عقد وقف می‌کند. با این کار که واقف، اقدام به وقف نمودن اموال خود می‌کند، منتفع نمودن مال خود را در اختیار عموم مردم قرار می‌دهد.
اموال اوقافی برای امور عام المنفعه، تنها این امکان را برای افراد به وجود می‌آورد که از مال وقف شده استفاده کنند و کسی حق ندارد تا در اینگونه اموال، تصاحب پیدا کند. بحث مالکیت در عقد وقف، شرایط و مقررات خاص خود را دارد و امکان این که بتوان در هر حالتی، مال وقفی را انتقال نمود، وجود ندارد.
واقف بعد وقف اموال خود، به نحوی مالکیت مال از ید او خارج شده و در این صورت نمی‌تواند ادعای مالکیتی در مال داشته باشد. به همین منظور لازم تا پیش از آن که برای وقف اموال خود اقدام نمایید، حتما با نکات حقوقی و مقررات قانونی آن آشنا شوید.
عقد وقف طبق قانون مدنی
وقف نوعی عقد است و از این لحاظ، بایستی مقررات مربوط به عقد و قرارداد در آن رعایت شود. بسیاری از مشکلات حقوقی که پیرامون عقد وقف مطرح می‌شود، ناشی از عدم در نظر گرفتن قواعد مربوط به عقود و قراردادها است.
برای آشنایی بیشتر با امور اوقافی، لازم است تا تعریف عقد وقف در قانون مدنی را مورد بررسی قرار دهیم.
ماده 55 قانون مدنی، اشاره به عقد وقف داشته و در همینجا لازم است عنوان شود که مفهوم عرفی و لغوی وقف با معنای قانونی آن تفاوت زیادی دارد. برای آن وقف نمودن مال وقفی، باید با تعریف قانونی وقف آشنا شویم.
بر طبق ماده مزبور، وقف عبارت است از این که عین مال حبس شده و منافع آن تسبیل می‌گردد.
در قانون، وقف به عنوان عمل حقوقی در نظر گرفته شده است که در آن عین مال حبس شده و با توجه به این که عین مال، بدون تغییر می‌ماند، حال منافع مال نیز صرف امور عام المنفعه می‌شود.
منظور از حبس شدن مال در اصطلاح حقوقی همان نگه داشته شدن و بدون تغییر ماندن مال وقفی است. تسبیل نبز بیانگر امور خیریه است.
لازم به ذکر است که ماهیت عقد وقف، هیچگونه منافع مادی برای واقف نداشته و تنها قصد او از انجام چنین کاری، منافع معنوی مال است. در بسیاری از قراردادهایی که بین طرفین منعقد می‌شود، وجود منافع مادی در میان است که در عقد وقف، شاهد این مسائل نیستیم.
همچنبن واقف از این که مال خود را وقف می‌کند، مطالبه وجه نکرده و تنها می‌خواهد که مردم از مال او استفاده کنند.
ارکان اصلی وقف
همانطور که گفته شد، وقف نوعی عقد است و در زمره انواع عقود قرار داده می‌شود. هر عقدی نیز دارای ارکان مشخصی است و وقف نیز از ارکانی نیز برخودار می‌باشد.
حبس شدن عین مال و انتفاع مال برای امور خیریه و عام المنفعه، تعریف قانونی عقد وقف است، حال لازم است که ارکان عقد وقف نیز مورد بررسی قرار گیرد. وقف به طور کلی دارای سه رکن اصلی است که شامل، واقف، موقوف علیهم و عین موقوفه است.
این سه رکن در عقد وقف وجود دارند و برای صحت چنین عقدی، بایستی تمام ارکان آن نیز وجود داشته باشد. در ادامه هر کدام از سه رکن مزبور در ارتباط با وقف را مورد بررسی قرار داده و با شرایط قانونی آن آشنا خواهیم شد.
رکن نخست وقف: واقف
عقد وقف، تشکیل شده از سه رکن اصلی است و رکن نخست آن، واقف است. واقف برگرفته از مصدر فاعل در زبان عربی است و به معنای انجام دهنده کار است. بنابراین واقف کسی است که عمل وقف را انجام می‌دهد.
به بیان دیگر، مالک که اقدام به وقف نمودن مال خود می کند، به عنوان واقف شناخته می‌شود. حال که متوجه شدیم، واقف عین مال خود را به منظور امور علم المنفعه نگه داشته و به نحوی عقد وقف را جاری می کند، در قانون شرایطی نیز برای واقف عنوان شده است.
رکن دوم وقف: موقوف علیهم
رکن نخست عقد وقف، واقف است که همان فردی اسن که مال خود را وقف می‌کند. رکن دوم عقد وقف، موقوف علهیم است. اشخاصی که مال بر آن‌ها وقف می‌شود، به عنوان موقوف علیهم شناخته می‌شوند. در واقع می‌توان گفت که موقوف علیهم، افرادی هیتند که امکان بره بری و استفاده از عین موقوفه را دارند.
این رکن از عقد وقف، می‌تواند به صورت عام و یا خاص باشد. موقوف علیهم عام، عموم مردم هستند که امکان استفاده از مال وقف شده را دارند و موقوف علیهم خاص نیز، افرادی هستند که توسط واقف محصور شده و تنها چنین افراد حق انتفاع از عین موقوفه را دارند.
رکن سوم وقف: عین موقوفه
رکن پایانی عقد وقف، عین موقوفه است. عین موقوفه، همان مالی است که توسط واقف، وقف می‌شود. در واقع واقف، عین موقوفه را وقف می‌نماید که می‌تواند وقف به صورت عام و خاص باشد. لازم به ذکر است که عقد وقف، نمی تواند سبب شود تا افراد بتوانند در عین مال، مالکیت داشته و به نوعی حق مالکیت در مال را تصاحب کنند.
رکن سوم عقد وقف که همان عین موقوفه است، به خوبی نشان می‌دهد که با حبس شدن عین مال، امکان استفاده از منفعت مال برای عموم مردم نیز وجود دارد.
شرایط صحت عقد وقف
در بخش قبل، ارکان عقد وقف را مورد بررسی قرار دادیم و بیان گردید که سه رکن اصلی وقف، شامل واقف، موقوف علیهم و عین موقوفه است. اما موضوع مهم‌تر در مورد عقد وقف، شرایط صحت چنین عقدی است که باید تمامی شروط به منظور صحیح بودن وقف نیز وجود داشته باشد.
عقد وقف نیز مانند عقود دیگر، در صورت عدم وجود شرایط قانونی، می‌تواند منجر به باطل شدن آن گردد. بنابراین شرایط زیر باید برای آن که عقد وقف را بتوان صحیح دانست، وجود داشته باشد:
اهلیت واقف
یکی از شرایط صحت عقد وقف، برخوداری واقف از اهلیت قانونی برای انچام چنین معامله ای است. در واقع واقف، به منظور انجام وقف، بایستی دارای صلاحیت قانونی باشد تا بتوان عقد وقف را به لحاظ حقوقی صحیح دانست. شخصی که مال خود را وقف می‌کند اما از صلاحیت قانونی برخوردار نیست، عملا عقد صورت گرفته اثر قانونی ندارد و طبیعتا صحیح نیست.
بر طبق ماده 57 قانون مدنی، واقف باید دارای اهلیتی باشد که در معاملات معتبر است. همان صلاحیت‌هایی که برای انجام معاملات و عقود در قانون عنوان شده است، در مورد شخص واقف نیز باید وجود داشته باشد.
صلاحیتی مانند بلوغ، رشد و عقل که به عنوان شرایط اساسی صحت معاملات نیز صدق می‌کند، واقف نیز باید از چنین شرایطی برخوردار باشد.
گفتنی است که علاوه بر وجود اهلیت قانونی در واقف، بایستی وی قصد و میل باطنی برای وقف مال خود نیز داشته باشد. اگر ثابت شود که واقف بدون آن که قصد و نیتی برای عمل وقف داشته باشد، اقدام به وقف اموال خود نماید، به لحاظ حقوقی وقف صورت گرفته، مبنای حقوقی و قانونی ندارد.
مالکیت واقف در عین موقوفه
داشتن مالکیت در عین موقوفه از طرف واقف، از دیگر شرایط عقد وقف به شمار می‌رود. همانطور که واقف باید، از اهلیت قانونی نیز برخوردار باشد، بایستی در مال وقف شده نیز حق مالکیت داشته باشد. بر اساس ماده 57 قانون مدنی، واقف باید مالک مالی باشد که وقف می‌کند.
بنابراین مالی که قرار است تا وقف شود، بایستی ابتدا وضعیت مالکیت آن مشخص شود. واقف تنها این اجازه را دارد که مال خود را وقف کند. البته ممکن است فردی، وکالت در وقف مال واقف را داشته باشد که در این صورت عمل وقف نیز صحیح است.
در واقع وکیل به نمایندگی از موکل یا همان مالک، اقدام به وقف نمودن مال او می‌کند. چنین وقفی که به صورت وکالتی انجام می‌شود، در صورتی که با رضایت مالک بوده، صحیح است، در غیر این صورت امکان انجام وکالتی وقف در مال، بدون اجاره مالک امکان پذیر نیست.
عدم ورشکستگی واقف
ورشکسته نبودن مالک، از دیگر شرایط صحت عقد وقف محسوب می‌شود. همانطور که مالک، باید در عین موقوفه، دارای مالکیت بوده و همچنین دارای اهلیت قانونی نیز باشد، لازم است تا عدم ورشکسته بودن وی نیز ثابت شود. مانع اصلی در صحت وقف، ورشکسته بودن واقف است.
فردی که ورشکسته است، به لحلظ حقوقی، ادای دین و پرداخت قروض وی در اولویت قرار داشته و جایز نیست در چنین شرایطی، واقف اقدام به وقف بخشی از اموال خود نماید.
بنابراین می‌توان مواردی چون اهلیت قانونی انجام معامله (بلوغ، قصد و رضایت)، مالکیت بر مال موقوفه و عدم ورشکستگی را به عنوان شراط قانونی واقف در نظر گرفت.
موضوعات قابل بحث در مشاوره حقوقی اوقاف
عقد وقف به همراه ارکان اساسی آن مورد بررسی قرار گرفت، حال بایستی موضوعات و سوالاتی که در مشاوره حقوقی اوقاف مطرح می‌شود، عنوان گردد. مشاوره حقوقی در همه شرایط، راهکاری صحیح و پرکاربرد جهت حل و فصل مشکالات حقوقی است.
در مورد امور وقفی نیز استفاده از مشاوره حقوقی می تواند منجر شود تا مشکلات قانونی شما نیز حل و فصل گردد. در واقع می‌توانید پاسخ سوالات خود پیرامون عقد وقف را با استفاده از مشاوره حقوقی، دریافت کنید.
در جلسات مشاوره حقوقی که در رابطه با عقد وقف است، سوالاتی از سوی متقاضیان مطرح می‌شود که رایج‌ترین آن، عبارتند از:
- فردی که مال خود را وقف کرده است، می‌تواند مجددا در مال خود مالکیت داشته باشد و از آن به هر نحوی استفاده کند؟
- در صورتی که واقف، حق مالکیتی در عین موقوفه نداشته باشد، چطور می‌تواند اقدام به وقف مال کند؟
- وقف مالی از طریق وکالت نامه تام الاختیار وجود دارد؟
- امکان فروش مال اوقافی وجود دارد؟
- تحت چه شرایطی می توان اقدام به خرید و فروش ملک اوقافی نمود؟
- به لحاظ قانونی، امکان معامله برای مال وقفی وجود دارد؟
- فروش ملک اوقافی، صحیح است؟
- آیا مالک می‌تواند مال خود را تنها برای استفاده از فرزندانش، وقف کند؟
این موارد، سوالات متداولی هستند که در جلسات مشاوره حقوقی اوقاف، مطرح می‌شوند. از بین سوالات مزبور، نحوه انجام معامله و خرید و فروش ملک اوقافی، بسیار مطرح می‌شود و پاسخ آن با بررسی ابعاد حقوقی در جلسه مشاوره، داده خواهد شد.
در ادامه به بررسی این قبیل موضوعات که به صورت تخصصی برای آن مشاوره حقوقی ارائه می‌شود، می‌پردازیم.
مشاوره حقوقی امکان وقف مال برای اولاد
یکی از سوالاتی که عموما امکان طرح آن در جلسات مشاوره حقوقی وجود دارد، این است که آیا می‌توان یک مالی را بر اولاد وقف نمود؟ برای پاسخ به این سوال، ابتدا باید وقف عام و خاص را بررسی نموده تا با نحوه وقف مال بر اولاد آشنا شویم. وقف به طور کلی شامل وقف عام و وقف خاص است.
وقف عام، شیوه کلی از وقف به شمار می‌رود و در این صورت، عموم مردم امکان استفاده از مال وقف شده را دارند. وقف عام، در واقع وقف بر عموم مردم می‌شود و محدودیتی برای استفاده افراد از مال موقوفی وجود ندارد.
در این صورت همه مردم این امکان را دارند تا از مالی که توسط واقف، وقف شده است، استفاده کنند. در وقف عام، موقوف علیهم، عامه مردم هستند.
اما در مورد امکان یا عدم امکان وقف اموال برای اولاد، بایستی اشاره نمود که وقف بر اولاد، شامل وقف خاص است. به لحاظ حقوقی، واقف می‌تواند مال خود را برای فرزندانش وقف کند. با توجه به این که وقف مال، تنها برای فرزندان انجام می‌شود، به این نوع وقف، وقف خاص نیز گفته می‌شود.
در وقف بر اولاد که نوعی وقف خاص است، تنها استفاده از عین موقوفه به صورت اختصاصی برای فرزندان واقف است و افراد دیگری حق استفاده از اموال اوقافی را ندارند. اطلاعات بیشتر مربوط به نحوه استفاده از مال اوقافی در مشاوره حقوقی، بیان می‌شود.
مشاوره حقوقی شرایط معامله مال اوقافی
از دیگر موضوعات مهمی که غالبا، در مشاوره حقوقی مرتبط با موضوع وقف، مطرح می‌شود، شرایط فروش مال وقفی است. زمانی که یک مالی، وقف می‌شود، شرایط انجام معامله آن عملا دشوار است و مالک نمی‌تواند در هر زمان که اراده کند، عین موقوفه را به فروش برساند.
از آن جهت که در مال اوقافی، سازمان امور اوقاف، رسیدگی به چنین اموالی را بر عهده داشته و همچنین امکان استفاده از منافع مال نیز برای عموم مردم، به کار برده شده است، شرایطی خاص برای معامله چنین اموال در نظر گرفته شده است.
در حالت کلی، قانونگذار، فروش و یا معامله مال اوقافی را ممنوع در نظر گرفته است. اصل بر عدم امکان معامله مال وقفی است، مگر آن که شرایط خاصی برای این امر وجود داشته باشد.
با توجه به شرایط سختی که جهت معاملات مال وقفی وجود دارد، همواره خرید و فروش آن‌ها با چالش های مختلفی همراه است. اما در قانون مدنی، در مواردی نیز امکان فروش اموال اوقافی پیش بینی شده است که به طور خلاصه، این شرایط را مورد بررسی قرار می‌دهیم. گفتنی است که بررسی کامل نحوه معامله مال اوقافی در جسات مشاوره حقوقی انجام می‌شود.
به موجب ماده 349 قانون مدنی، بيع مال وقف صحيح نيست؛ مگر در موردي كه بين موقوف عليهم توليد اختلاف شود به نحوي كه بيم سفك دماء رود يا منجر به خرابي مال موقوفه گردد. در صورتی که بین موقوف علیهم در خصوص مال وقف شده اختلاف مطرح شود و این اختلاف، احتمال به قتل رسیدن یکی از طرفین نیز وجود داشته باشد، نمی‌توان مال وقفی را به فروش رساند.
قانونگذار از اصطلاح بیم سفک دماء برای معامله مال وقفی استفاده نموده است. بدین معنا که اگر اختلاف مطرح شده بین مالکین در اموال وقفی، بیم آن وجود داشته باشد که منجر به قتل طرفین اخلاف گردد، معامله مال وقف شده امکان پذیر است.
در واقع می‌توان گفت که اختلاف بین موقوف علیهم به تنهایی برای معامله عین موقوفه کارایی ندارد بلکه این مسئله باید همراه با ترس وقوع قتل نفس همراه باشد.
همچنین از دیگر شرایط معامله اموال اوقافی نیز احتمال تخریب مال وقف شده است. در واقع مالی که تویط واقف وقف شده است، در شرابطی باشد که احتمال تخریب آن وجود داشته و همچنین نمی‌توان چنین ملکی را تعمیر کرد، در این شرایط، به لحاظ قانونی صحیح است که مال اوقافی را به فروش رساند.
دریافت بهترین خدمات مشاوره حقوقی اوقاف
اموال زیادی در کشور وجود دارند که در دسته بندی اموال اوقافی قرار دارند. مال وقفی، مشمول مقررات عقد وقف است و در صورتی که مقررات مربوطه در عقد وقف، رعایت نشوند، عقد صورت گرفته باطل است.
اگر به دنبال این هستید که در خصوص دعاوی وقف، وکیل بگرید و یا از خدمات مشاوره حقوقی استفاده کنید، سامانه مشاوره حقوقی 24 در این زمینه می‌تواند راهکار مناسبی نیز به شمار رود.
این سامانه،ارائه دهنده مشاوره حقوقی در مورد انواع دعاوی حقوقی و کیفری است و در ارتباط با موضوعات وقف نیز به بهترین شکل ممکن، مشاوره ارائه می‌دهد. مشاوره حقوقی در ارتباط با دعاوی وقف به شیوه‌های مختلفی چون وکیل آنلاین، تلفنی و حضوری انجام می‌شود.
از طریق مشاوره حقوقی این مجموعه می‌توان اطلاعات لازم در مورد نحوه اقامه دعاوی حقوقی و همچنین انجام مراحل لازم در این زمینه را کسب کرد.
وکلایی که در سامانه مشاوره حقوقی 24 اقدام به ارائه مشاوره حقوقی اوقاف می‌کنند، متخصص به دعاوی وقف بوده و به نحوی تسلط کافی در این مباحث را دارند. با توجه به وجود شرایط مناسب ارائه مشاوره حقوقی، پیشنهاد می‌شود که حتما از خدمات سامانه ما نهایت استفاده را داشته باشید.
بنابراین برای دریافت مشاوره حقوقی مرتبط با دعاوی وقف به صورت وکیل تلفنی، آنلاین و حضوری، با کارشناسان حقوقی ما در تماس باشید.
