دیوان عدالت اداری یکی از ارگان مهم و شناخته شده در کشور است که صلاحیت رسیدگی به اختلافات و شکایات مردم با نهادهای دولتی را بر عهده دارد.
شاید کم و بیش اطلاعاتی درباره دیوان عدالت اداری داشته باشید و یا در این زمینه شکایتی را برای رسیدگی به دیوان ارجاع داده باشید. اما نحوه رسیدگی به شکایات در دیوان، شرایط و مقررات خاص خود را دارد که لازمه آن مشاوره با وکیل خوب که متخصص در دعاوی دیوان است، میباشد.
مشاوره حقوقی دیوان عدالت اداری، به موضوعات و مسائلی که مرتبط با دیوان بوده و همچنین شیوه رسیدگی به پرونده ها در دیوان میپردازد.
دیوان عدالت اداری را میتوان نوعی مرجع قضایی در نظر گرفت. زمانی که موضوع مراجع قضایی مطرح میشود، عموما تصورات به سمت دادگاه و دادسرا میرود اما شایان ذکر است که مهمترین مرجع قضایی، دیوان عدالت اداری نیز میباشد.
تشکیلات قضایی و اداری مختلفی در دیوان صورت گرفته که این موضوع نشان از اهمیت بالای نهاد دیوان عدالت اداری است. سالانه پروندههای مختلفی برای رسیدگی به دیوان ارجاع داده میشود که اگر قصد شکایت از سازمان و یا ارگان دولتی را دارید، میتوانید آن را در دیوان عدالت اداری مطرح کنید.
به طور کلی تشکیل دیوان و اعضای آن تحت ریاست قوه قضاییه انجام میشود. قضاتی که در دیوان عدالت اداری فعالیت میکنند، از تجربه و مهارت بالای حقوقی برخوردار بوده و از این حیث رسیدگی به شکایات و درخواستهای مردم با شرایط مناسبی انجام میشود.
همانطور که رسیدگی به دعاوی حقوقی در دادگاه، ابتدا در دادگاههای بدوی و سپس در صورت اعتراض طرفین دعوا در دادگاه تجدید نظر صورت میگیرد، ترتیب رسیدگی به شکایات در دیوان نیز به همین صورت است.
برای شروع رسیدگی به خواسته شما در دیوان، بایستی ابتدا دادخواستی تنظیم شده و در زمان مناسب در اختیار دیوان قرار گیرد. شیوه تنظیم دادخواست نیز در ماده قانون دیوان عدالت اداری نیز اشاره شده است که تا حدودی شباهت به نگارش دادخواستهای حقوقی که در دادگاه رسیدگی میشود را دارد.
صلاحیت دیوان عدالت اداری، متفاوت از دادگاه و دادسرا است. دیوان به شکایات مردم که با نهادهای دولتی، دچار اختلاف شدهاند، رسیدگی میکند.
با توجه به این موضوع، لازم است تا مرجع دیگری به عنوان دیوان عدالت اداری برای رسیدگی به این قبیل مسائل تشکیل شود. بنابراین چنانچه با ارگان یا نهاد دولتی دچار مشکل شده و فصد شکایت در این زمینه را داشته باشید، بهتر است که مشاوره حقوقی با وکلا دادگستری متخصص داشته باشید.
ساختار دیوان عدالت اداری
رسیدگی به دعاوی علیه نهادهای دولتی، در صلاحیت دیوان عدالت اداری است. این دیوان متشکل از چندین واحد اداری و قضایی است که سالانه پروندههای مختلفی را در این زمینه بررسی میکنند.
در واقع اگر مردم شکایت و یا اعتراضی نسبت به مقررات و آیین نامههای دولتی داشته باشند، میتوانند برای بررسی آن را در دیوان مطرح کنند. در طی سالیان گذشته، بسیاری از آییننامهها و مقررات دولتی بر طبق نظر دیوان عدالت اداری، دچار تغییراتی گشته و یا ابطال شده است.
بنابراین میتوان به نقش مهم و پررنگ دیوان در امور کشور پی برد. مقرر اصلی دیوان در شهر تهران است. ساختار دیوان عدالت اداری طبق ماده 2 این قانون شامل شعب بدوی و تجدید نظر، هیات عمومی و هیات تخصصی است.
همچنین تشکیلات اداری و قضایی که در دیوان صورت میگیرد، با تصمیم مستقیم رئیس قوه قضاییه صورت میگیرد. در ادامه هر یک از ارکان دیوان را مورد بررسی قرار داده و با آن آشنا میشویم.
شعب بدوی و تجدید نظر دیوان
یکی از ارکان اصلی دیوان عدالت اداری، شعب بدوی و تجدید نظر است. ترتیب رسیدگی به دعاوی حقوقی در دادگاهها نیز مانند دیوان به صورت بدوی و تجدید نظر است. شعب بدوی دیوان همانطور که از نام آن پیدا است، ابتدا به دعاوی طرح شده رسیدگی میکنند.
در واقع شکایاتی که در دیوان به ثبت میرسند، رسیدگی به آنها در وهله اول در شعب بدوی انجام میشود. شکایت و طرح دعوایی که علیه ارگان دولتی داشته باشید، بررسی ابتدایی آن در دیوان عدالت اداری انجام میشود.
حال با ارجاع پرونده به شعب بدوی، فرآیند رسیدگی آغاز شده و سپس رای مقتضی صادر میشود. در صورتی که هرکدام از طرفین نسبت به مفاد حکم صادره معترض باشند، میتوانند در این زمینه تجدید نظرخواهی کنند.
اصحاب دعوا در مهلت تعیین شده فرصت دارند که اعتراض خود را اعلام کنند. با تجدید نظرخواهی هرکدام از طرفین، پرونده برای رسیدگی مجدد به شعبه تجدید نظر دیوان ارجاع داده میشود. حکم شعب بدوی ممکن است که توسط شعب تجدید نظر نقض یا تایید شود.
بر اساس ماده 3 قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری، هر شعبه بدوی دیوان از یک رئیس یا دادرس علیالبدل و هر شعبه تجدیدنظر از یک رئیس و دو مستشار تشکیل میشود. شعبه تجدیدنظر با حضور دو عضو رسمیت مییابد و ملاک صدور رأی، نظر اکثریت است.
آرای صادره از شعب تجدید نظر، قطعی است و در این صورت تایید یا نقض رای منجر به لازم الاجرا شدن حکم میشود. البته اگر تجدید نظر خواهی نسبت به حکم شب بدوی نشود نیز آرای این شعب میتواند قطعی گردد.
لازم به ذکر است که رئیش شعبه نخست تجدید نظر دیوان عدالت اداری همان رئیس دیوان است که از این لحاظ پروندههای مهمی به این شعب ارجاع داده میشود.
شعب اداری دیوان
از دیگر تشکیلات دیوان عدالت اداری میتوان به شعب اداری آن اشاره نمود. دفاتر اداری دیوان که به عنوان شعب استانی دیوان عدالت اداری شناخته میشوند، یک سری امور مشخصی را بر عهده دارند.
با توجه به این که دیوان عدالت اداری در شهر تهران مستقر است، بنابراین همه مردم در نقاط مختلف شرایط و دسترسی لازم برای این که بتوانند شکایات خود را مستقیما در دیوان مطرح کنند را ندارند. از این رو دفاتر اداری اداری دیوان در استان های مختلف تشکیل شده است تا در هر استان اگر شکایاتی از طرف مردم مطرح شود، ابتدا به دفاتر اداری دیوان ارجاع داده شده و سپس آنها شکایات ثبت شده را به دیوان عدالت اداری که در تهران است، ارسال میکنند.
به موجب ماده 6 قانون دیوان عدالت اداری، به منظور تسهیل در دسترسی مردم به خدمات دیوان، دفاتر اداری دیوان در محل دادگستری یا دفاتر بازرسی کل کشور در هر یک از مراکز استانها تاسیس میگردد. وظایف دفاتر اداری دیوان به شرح زیر است:
- الف ـ راهنمایی و ارشاد مراجعان
- ب ـ پذیرش و ثبت دادخواستها و درخواستهای شاکیان
- پ ـ ابلاغ نسخه دوم شکایات یا آراء صادر شده از سوی دیوان در حوزه آن دفتر که از طریق نمابر یا پست الکترونیکی یا به هر طریق دیگری از دیوان دریافت کردهاند.
- ت ـ انجام دستورات واحد اجرای احکام دیوان در حوزه مربوط به آن دفتر
به نوعی میتوان گفت که دفاتر اداری دیوان، علاوه بر آن که مردم را برای ثبت شکایت و رسیدگی در دیوان راهنمایی میکنند، تمامی شکایات واصله از استانهای مختلف کشور را ارجاع به دیوان عدالت اداری میدهند.
هیات عمومی و تخصصی دیوان عدالت اداری
ارکان دیگر دیوان عدالت اداری که وظایف مهمی را بر عهده دارند، شامل هیات عمومی و تخصصی است. هیات عمومی دیوان با شرکت حداقل دو سوم قضات دیوان به ریاست رئیس دیوان و یا معاون قضایی وی تشکیل میشود و ملاک صدور رای، نظر اکثریت اعضای حاضر است.
بنابراین رایی که توسط هیات عمومی دیوان صادر میشود، با نظر اکثریت اعضا میباشد و رئیس این هیات بدوا اقدام به صدور رای نمیکند. طبق قانون، هیات عمومی دیوان، وظایف زیر را بر عهده دارد:
- رسیدگی به شکایات، تظلمات و اعتراضات اشخاص حقیقی یا حقوقی از آیین نامهها و سایر نظامات و مقررات دولتی و شهرداریها و موسسات عمومی غیردولتی در مواردی که مقررات مذکور به علت مغایرت با شرع یا قانون و یا عدم صلاحیت مرجع مربوط یا تجاوز یا سوء استفاده از اختیارات یا تخلف در اجرای قوانین و مقررات یا خودداری از انجام وظایفی که موجب تضییع حقوق اشخاص میشود.
- صدور رای وحدت رویه در موارد مشابه که آراء متعارض از شعب دیوان صادر شده باشد.
- صدور رای ایجاد رویه که در موضوع واحد، آراء مشابه متعدد از شعب دیوان صادر شده باشد.
هیات تخصصی نیز در معیت هیات عمومی به پروندههای مختلفی رسیدگی میکند. در واقع یک سری از اموری که نیازمند بررسی تخصصی است، در هیات تخصصی رسیدگی به آن انجام میگیرد.
هیات تخصصی دیوان تشکیل شده از حداقل 15 نفر از قضات دیوان است. جلسات هیات تخصصی، زمانی جنبه رسمی پیدا میکند که حداقل دو سوم اعضاء در آن حضور داشته باشند.
اجرای احکام دیوان
تشکیلات دیگر دیوان عدالت اداری، واحد اجرای احکام آن است. وظایف واحد اجرای احکام دیوان مانند واحد اجرای احکام دادگستری است. طبق قانون، واحد اجرای احکام دیوان زیر نظر رئیس دیوان یا معاون وی، انجام وظیفه مینماید که از تعداد کافی، دادرس اجرای احکام، مدیر دفتر و کارمند برخوردار است.
اجرا شدن احکام در دیوان منوط به قطعی شدن حکم است. تا زمانی که حکمی قطعی نشده باشد، امکان اجرا شدن آن در دیوان عدالت اداری وجود ندارد. زمانی که پرونده در شعب بدوی دیوان در حال بررسی بوده و به واسطه آن نیز حکم دادگاه صادر میشود، حکم هنوز هنوز قطعی نشده است و طرفین حق تجدید نظرخواهی را دارند.
اجرای احکام دیوان در صورتی حکم صادره را به اجرا در میآورند که حکم وارد مرحله قطعیت شده باشد. شعب دیوان پس از ابلاغ رای به محکوم علیه یک نسخه از آن را به انضمام پرونده به واحد اجرای احکام دیوان ارسال مینمایند.
محکوم علیه مکلف است ظرف یک ماه نسبت به اجرای کامل آن یا جلب رضایت محکوم له اقدام و نتیجه را به طور کتبی به واحد اجرای احکام دیوان گزارش نماید.
صلاحیت دیوان عدالت اداری
صلاحیت دیوان عدالت اداری، به طور رسیدگی به شکایاتی که علیه نهادهای دولتی طرح میشود. البته بر طبق ماده 1 قانون دیوان، رسیدگی به شکایات و اعتراضات مردم نسبت به ماموران، واحدها و آیین نامههای دولتی خلاف قانون در صلاحیت این مرجع میباشد.
در ماده 10 دیوان عدالت اداری به انواع صلاحیت این مرجع اشاره شده است. بنابراین موارد زیر را میتوان به عنوان صلاحیت کلی دیوان عدالت اداری در نظر گرفت:
- رسیدگی به شکایت از تصمیمات و اقدامات نهادهای دولتی
- رسیدگی به شکایات در ارتباط با آراء قطعی مراجع اداری
- رسیدگی به شکایات مرتبط با استخدامی
- صدور رای وحدت رویه
به طور کلی دیوان عدالت اداری، وظایف و صلاحیتهای مختلفی دارد که عمده اموری که طبق قانون بر عهده دیوان قرار داده شده است، شامل موارد فوق است. در واقع میتوان گفت که دیوان عدالت اداری، به شکایاتی که علیه ارگانهای اداری و دولتی مطرح میشود را بر عهده دارد. همچنین صادر نمودن آرای وحدت رویه نیز از جمله وظایف اصلی دیوان به شمار میرود.
طبق قانون رسیدگی به تخلفات اداری و کمیسیونهای مختلفی چون کمیسیون ماده 100 قانون شهرداری، کمیسیون مالیاتی، هیات حل اختلاف کارگر و کارفرما و غیره در صلاحیت دیوان عدالت اداری است.
لازم به ذکر است که نهاد شهرداری در عین حال که یک ارگان غیر دولتی است، اما به شکایات و تخلفات این نهاد در دیوان عدالت اداری رسیدگی میشود.
مشاوره حقوقی نحوه رسیدگی در شعب بدوی دیوان عدالت اداری
همانطور که در بخشهای قبل اشاره شد، شعب بدوی یکی از ساختار اصلی دیوان عدالت اداری را تشکیل میدهد. در زمانی که مشاوره حقوقی دریافت میکنید، به صورت تخصصی نحوه رسیدگی به دعاوی در شعب بدوی دیوان مورد بررسی قرار میگیرد. اما به طور کلی، رسیدگی به شکایات در شعبه بدوی دیوان مستلزم ارائه دادخواست است.
به مانند رسیدگی به دعاوی حقوقی در دادگاه که مستلزم ارائه دادخواست است، رسیدگی به انواع شکایات در شعب بدوی دیوان نیازمند تقدیم دادخواست میباشد. میتوان گفت که شرایط کلی رسیدگی به شکایات در شعب بدوی تا حد زبادی شباهت زیادی به شعب بدوی دادگاه دارد.
در واقع تا زمانی که دادخواستی به دیوان عدالت اداری فرستاده نشود، شعب بدوی رسیدگی به شکایت و دعوایی که در صلاحیت آنها باشد را در دستور کار خود قرار نمیدهند. زبان دادخواست باید فارسی بوده و در فرمهای چاپی مخصوصی نوشته شود.
حال نکات زیر مطابق مشاوره حقوقی تنظیم دادخواست باید در نگارش دادخواست ارجاعی به شعب بدوی دیوان، مدنظر قرار داده شود:
- الف ـ مشخصات شاکی (شامل نام و نام خانوادگی، نام پدر، تاریخ تولد، کد ملی، شغل، تابعیت و اقامتگاه برای اشخاص حقیقی، نام و شماره ثبت، اقامتگاه اصلی و شماره تلفن تماس برای اشخاص حقوقی)
- ب ـ مشخصات طرف شکایت (نام و نام خانوادگی، سمت و نشانی دقیق محل کار مامور دولت درصورت امکان، نام کامل دستگاههای موضوع ماده (۱۰) این قانون)
- پ ـ نام و نام خانوادگی و اقامتگاه وکیل یا قائم مقام و یا نماینده قانونی شاکی، در صورت تقدیم دادخواست توسط آنان
- ت ـ موضوع شکایت و خواسته
- ث ـ شرح شکایت
- ج ـ مدارک و دلایل مورد استناد
- چ ـ امضاء یا اثر انگشت شاکی یا وکیل یا قائم مقام و یا نماینده قانونی وی و یا امضاء و مهر شخص حقوقی ذیل دادخواست
- ح ـ مدرک اثباتکننده سمت برای اشخاص حقوقی و نمایندگان قانونی
مشاوره حقوقی نحوه رسیدگی در شعب تجدید نظر دیوان عدالت اداری
علاوه بر نحوه رسیدگی شکایات در شعب بدوی دیوان عدالت اداری، شیوه رسیدگی در شعب تجدید نظر دیوان نیز برای آن به صورت تخصصی مشاوره حقوقی داده میشود. پس از آن که شعبه بدوی اقدام به صدور رای نمود، هر یک از طرفینی که حکم به نفع آنها صادر نشده باشند، طبق قانون میتوانند تا در این زمینه اعتراض خود را در قالب تجدید نظر خواهی بیان کنند.
تجدید نظر خواهی شیوه قانونی برای اعتراض به احکام دادگستری است که در خصوص دعاوی مرتبط با دیوان عدالت اداری نیز مطرح میشود. برای تجدید نظرخواهی و رسیدگی به اینگونه اعتراض در شعب مربوطه، لازم است تا دادخواست مجزایی نیز در این زمینه تنظیم شود.
همانطور که دادخواست مرتبط با شعب بدوی، دارای نکات و موارد خاصی بود، دادخواستی که برای رسیدگی به شعب تجدید نظر دیوان ارجاع داده میشوند نیز حاوی نکات مشخصی است.
بر اساس ماده 67 قانون دیوان عدالت اداری، دادخواست تجدیدنظر باید روی برگههای مخصوص نوشته شود و حاوی نکات زیر باشد:
- الف ـ مشخصات و اقامتگاه تجدید نظر خواه
- ب ـ شماره و تاریخ رای تجدید نظر خواسته
- پ ـ شعبه صادرکننده رای تجدید نظر خواسته
- ت ـ تاریخ ابلاغ رای تجدید نظر خواسته
- ث ـ دلایل و جهات تجدید نظرخواهی
با ارائه دادخواست تجدید نظرخواهی، شعب مربوطه رسیدگی به پرونده را در دستور کار خود قرار میدهند. شعب تجدید نظرخواهی دیوان با بررسی مجدد پرونده، میتوانند رای شعب بدوی را تایید یا نقض کنند.
در صورتی که اعتراض تحدید نظرخواه، وارد و صحیح تشخیص داده شود، رای دادگاه بدوی نقض شده و شعب تجدید نظر نیز اقدام به صدور رای جدید میکنند. در صورت عدم وارد دانستن درخواست تجدید نظر، همان رای شعبه بدوی تایید و اجرا میشود.
لازم به ذکر است که اگر حداقل یک قاضی از دو قاضی و یا دو قاضی از سه قاضی صادرکننده رای در شعبه تجدیدنظر، متوجه اشتباه شکلی یا ماهوی خود شوند، مراتب را با ذکر دلیل به رئیس دیوان اعلام میدارند. رئیس دیوان عدالت اداری، پرونده را جهت رسیدگی و صدور رای به شعبه هم عرض، ارجاع میدهد.
مشاوره حقوقی موارد رد شکایت در شعب دیوان عدالت اداری
در مواردی نیز این امکان وجود دارد که شعب دیوان عدالت اداری، شکایت ثبت شده را رد کنند. رد شکایت در شعب دیوان، دلایل موجهی میتواند داشته باشد که برای کسب اطلاعات بیشتر در این زمینه میتوانید مشاوره حقوقی دیوان عدالت اداری دریافت کنید.
ذکر جزئیات کامل موارد رد شدن شکایت در دیوان عدالت اداری در مشاوره حقوقی صورت میگیرد اما در حالت کلی، در موارد زیر دادخواست میتواند توسط شعب دیوان رد گردد:
- الف ـ شاکی برای طرح شکایت، اهلیت قانونی نداشته باشد.
- ب ـ شاکی در شکایت مطروحه ذی نفع نباشد.
- پ ـ شکایت متوجه طرف شکایت نباشد.
- ت ـ شکایت خارج از موعد قانونی، مطرح شده باشد.
- ث ـ شکایت طرح شده از حیث موضوع قبلا بین همان اشخاص یا اشخاصی که اصحاب دعوی، قائم مقام آنان هستند، رسیدگی و حکم قطعی نسبت به آن صادر شده باشد.
- ج ـ موجبات رسیدگی به شکایت، منتفی شده باشد.
شکایاتی که در شعب بدوی دیوان، رد میشوند، باید مطابق با موارد فوق باشد. در صورتی که موارد مزبور برای طرح دعوا در دیوان عدالت اداری رعایت نشود، طبق قانون شعب دیوان این اختیار را دارند که دادخواست ثبت شده را رد نموده و ترتیب اثری به شکایت مزبور ندهند.
گفتنی است اگر شکایتی قبلا در دیوان رسیدگی شده و به تبع آن نیز حکم قطعی صادر شده باشد، در صورت طرح مجددا آن توسط شاکی، شعب دیوان نسبت به شکایت مربوطه ترتیب اثر نداده و اقدام به رد دادخواست میکنند.
انواع روشهای ارائه مشاوره حقوقی دیوان عدالت اداری
در مورد انواع روشهایی که برای ارائه مشاوره حقوقی دیوان عدالت اداری در نظر گرفته میشود، میتوان به روش حضوری و غیر حضوری اشاره نمود.
روش حضوری ارائه مشاوره حقوقی، به این صورت است که ابتدا جلسه مشاوره بین وکیل و شخص متقاضی برگزار شده و جلسه به صورت رو در رو و گفتگو حقوقی نیز به شکل حضوری صورت میگیرد.
اما در بین راههایی که برای ارائه مشاوره حقوقی در نظر گرفته میشود، میتوان به روش تلفنی و آنلاین اشاره کرد. مشاوره حقوقی با وکیل تلفنی در مورد دیوان عدالت اداری، این مزیت را دارد که میتوانید از هر کجای کشور که سکونت دارید، با مشاور خود در ارتباط بوده و سوالات حقوقی خود را نیز مطرح کنید. این موضوع در خصوص مشاوره حقوقی با وکیل آنلاین نیز مطرح میشود.
مشاوره حقوقی که به صورت غیر حضوری ارائه میشود، در بین مردم بیشتر متقاضی دارد و دلیل آن هم کاملا واضح است که برای دریافت مشاوره دیگر نیازی به حضور در دفتر وکلا نبوده و میتوانید به بهترین شکل ممکن از خدمات مشاوره حقوقی استفاده کنید.
ارائه مشاوره حقوقی دیوان عدالت اداری توسط برترین وکلای کشور
همانطور که گفته شد، دیوان عدالت اداری یک مرجع تخصصی برای رسیدگی به شکایات مردمی از واحدها و نهادهای دولتی است. در واقع به اعتراضات در مورد تصمیمات و آراء قطعی ادارات، شکایت مرتبط با امور استخدامی رسیدگی میکند و در مواقعی نیز اقدام به صدور رای وحد رویه مینماید.
ساختار و تشکیات اصلی دیوان شامل شعب بدوی و تجدید نظر، هیات عمومی و اختصاصی، واحد اجرای احکام و دفاتر اداری است. در متن مقاله، به معرفی دیوان عدالت اداری و همچنین صلاحیت قانونی آن و ترتیب رسیدگی در مراجع مختلف دیوان پرداختیم. در هر صورت اگر در این زمینه نیاز به اطلاعات بیشتری دارید، میتوانید با سامانه مشاوره حقوقی 24 در ارتباط باشید.
مشاوره حقوقی در این سامانه پیرامون دیوان عدالت اداری توسط وکلا متخصص و مجرب ارائه شده و از این حیث بهرهمندی از خدمات مشاوره سامانه میتواند مزایا فراوانی نیز به همراه داشته باشد.
سامانه مشاوره حقوقی 24 با بهرهمندی از وکلا و متخصصین حقوقی، آماده خدمات رسانی در موضوعات مختلف حقوقی از جمله دیوان عدالت اداری است.
واحد کارشناسان حقوقی ما آمادهاند تا به سوالات شما در حوزه دیوان عدالت اداری پاسخ دهند. بنابراین برای دریافت مشاوره حقوقی با وکلا و کارشناسان ما در تماس باشید.
